Interakcje ziół i leków: Zioła kardiologiczne i trawienne, które wchodzą w interakcje z lakami.

Leki ziołowe są integralną częścią zarówno tradycyjnych, jak i nowoczesnych praktyk opieki zdrowotnej. Ich powszechna dostępność w aptekach, sklepach ze zdrową żywnością i na platformach internetowych sprawia, że ​​są dostępne praktycznie dla każdego, kto szuka naturalnych i zdrowych środków zaradczych na różne dolegliwości, a więc atrakcyjność „naturalnych” rozwiązań stale rośnie. Jednak brak jasnych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania i interakcji z lekami, może czasami przesłaniać złożoność i potencjalne ryzyko związane z ziołową terapią gdy przyjmujemy na stałe jakieś leki.

Jednym z poważnych wyzwań związanych z lekami ziołowymi jest ogólny brak świadomości na temat ich potencjalnych interakcji i skutków ubocznych. W przeciwieństwie do leków na receptę, które często są opatrzone szczegółowymi ostrzeżeniami i monitorowanym stosowaniem, produkty ziołowe są często reklamowane jako bezpieczne i delikatniejsze alternatywy. To przekonanie, choć dla wielu uspokajające, może być mylące. Badania pokazują, że znaczna część pacjentów nieświadomie łączy ziołowe środki lecznicze z lekami na receptę, zwiększając tym samym ryzyko niebezpiecznych interakcji [6].

Pacjenci zapominają o interakcjach leków z lakami i nie o konsultują połączeń przyjmowanych leków z lekarzem lub farmaceutą, a co z interakcjami leków z ziołami czy suplementami, o tym często ludzie nawet nie są świadomi.  Takie osoby warto, aby skonsultowały swoje nawyki żywieniowe i połączenia różnych substancji i leków z farmaceutą lub lekarzem.

Aktywne składniki leków mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami, podobnie jest z ziołami. Substancje naturalne mogą wpływać na działanie leków – zarówno je wzmacniając, jak i osłabiając, a niekiedy nawet prowadząc do niebezpiecznych skutków ubocznych. Zatem zrozumienie tych interakcji jest kluczowe dla pacjentów, którzy stosują zarówno preparaty ziołowe, jak i leki na receptę.

Jeżeli przyjmujesz leki i zioła podczas swojej terapii, pamiętaj również, aby zachować odpowiedni odstępy pomiędzy jednym a drugim środkiem minimum 2-3 godziny a czasem, nawet więcej 5-8 godzin pomiędzy lekiem a środkiem naturalnym, Twój lekarz lub farmaceuta na pewno doradzi Ci w tej kwestii.

W niniejszym artykule omówiono dwie ważne grupy preparatów roślinnych:

• Działające na układ krwionośny: (miłorząb japoński, czosnek, głóg)
• Działające na układ trawienny: (imbir, aloes, błonnik)

Część 1: Roślinne preparaty kardiologiczne i ich interakcje z lekami

Z pozoru proste zioła stosowane nierzadko na własną rękę w celu poprawy czynności serca, krążenia i ciśnienia krwi mogą wchodzić w interakcje z lekami na receptę w sposób, który może zagrażać bezpieczeństwu lub ich skuteczności. Poniżej analizujemy kluczowe interakcje z powszechnie stosowanymi lekami.

Miłorząb japoński

Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) to surowiec będący składnikiem suplementów stosowanych w celu poprawy krążenia krwi i poprawy funkcji poznawczych takich jak pamięć i koncentracja. Jego działanie przeciwpłytkowe pomaga rozrzedzić krew, co może być korzystne dla układu krążenia, ale jednocześnie problematyczne w połączeniu z określonymi lekami.

Pierwszą grupą leków przy której należy zachować szczególną ostrożność są leki przeciwzakrzepowe i przeciwpłytkowe (warfaryna, klopidogrel, acenokumarol). Ginkgo biloba również wykazuje działanie rozrzedzające krew, co stanowi efekt synergistyczny z wymienionymi wyżej lekami, a zatem wzmocnienie ich działania, zwiększając tym samym ryzyko krwawień.

Kolejną grupą są leki należące do NLPZ czyli Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (ibuprofen, ketoprofen, naproksen, aspiryna), które oprócz działania przeciwbólowego posiadają właściwości rozrzedzające krew, co w połączeniu z miłorzębem zwiększa ryzyko niebezpiecznych krwawień. Ponadto takie połączenie, wzmaga działanie drażniące NPLZ na błonę śluzową żołądka, co może skutkować długoterminowo ryzykiem wystąpienia wrzodów żołądka, a także krwawieniem z przewodu pokarmowego w skrajnych przypadkach. Z kolei leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka tzw. „leki osłaniające” (omeprazol, esomeprazol) w połączeniu z miłorzębem wykazują zmniejszone działanie, tym samym stając się nieskuteczne.

Leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina): Ginkgo może zmniejszać skuteczność leków przeciwpadaczkowych, potencjalnie wywołując drgawki u osób predysponowanych.

Pozostałe grupy leków dla których również odnotowano niekorzystne interakcje z miłorzębem to: leki przeciwdepresyjne; uspakajające; przeciwlękowe; moczopędne, przeciwnadciśnieniowe. Pacjenci przyjmujący omówione wcześniej grupy leków, powinni unikać preparatów zawierających w składzie Ginkgo biloba lub skonsultować ich stosowanie ze specjalistą [1][2][3][8].

Czosnek

Czosnek, znany również jako Allium sativum, jest popularnym środkiem wspomagającym obniżenie cholesterolu i ciśnienia krwi, spowalniającym rozwój miażdżycy i poprawiającym krążenie. Mimo, że jest to cudowna roślina o unikatowym działaniu warto zachować ostrożność przy jego stosowaniu w połączeniu z niektórymi lekami.

Jednoczesne przyjmowanie czosnku z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna i acenokumarol, może nasilić ich działanie, co zwiększa ryzyko krwawień, w tym krwawień samoistnych, oraz może wydłużać czas krzepnięcia krwi co może być szczególnie niebezpieczne w przypadku wystąpienia urazu krwotocznego lub operacji.

Ponadto, czosnek może osłabiać działanie leku przeciwwirusowego sakwinawiru. Istnieje również potencjalne ryzyko uszkodzenia wątroby przy jednoczesnym stosowaniu czosnku z lekami przeciwgorączkowymi, zwłaszcza z paracetamolem [2][4][5][8].

Głóg

Głóg- roślina z rodzaju Crataegus, ceniona za swoje właściwości wspomagające pracę serca, w tym skuteczność w obniżaniu ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu. Jak każda silna roślina o właściwościach leczniczych wymaga jednak zachowania ostrożności w przypadku jednoczesnego stosowania z niektórymi lekami. Szczególnie istotne jest unikanie łączenia go z digoksyną, lekiem z grupy glikozydów nasercowych, często przepisywanym w leczeniu różnych schorzeń serca, takich jak migotanie przedsionków czy niewydolność serca.

Interakcja między głogiem a digoksyną może prowadzić do poważnych komplikacji. Zarówno głóg, jak i digoksyna wpływają na siłę skurczu mięśnia sercowego i rytm serca, ale działają w nieco inny sposób. Digoksyna zwiększa siłę skurczu serca i spowalnia jego rytm, natomiast głóg, oprócz wpływu na siłę skurczu, działa również rozkurczowo na naczynia krwionośne, co w efekcie obniża ciśnienie krwi.

Połączenie tych dwóch substancji może skutkować nadmiernym spowolnieniem akcji serca (bradykardią), co może skutkować nasileniem objawów niewydolności serca. Szczególną ostrożność należy zachować również w przypadku wszelkich leków stosowanych w terapii nadciśnienia, które w połączeniu z głogiem mogą znacząco obniżać ciśnienie krwi [6][7].

Część 2 Preparaty roślinne wspomagające układ trawienny i ich interakcje z lekami

Zioła powszechnie stosowane na dolegliwości trawienne, takie jak nudności, zaparcia lub niestrawność, mogą również wchodzić w interakcje z lekami. Interakcje te mogą nasilać dolegliwości żołądkowo-jelitowe lub osłabiać skuteczność innych jednocześnie stosowanych leków.

Imbir

Imbir (Zingiber officinale) jest powszechnie stosowany w łagodzeniu nudności, wymiotów i niestrawności. Ma również właściwości przeciwzapalne i przeciwpłytkowe. Ponownie zachodzi tutaj wspomniana wcześniej interakcja z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi (warfaryna, aspiryna), które stosowane wraz z imbirem wykazują wzmocnione działanie rozrzedzające krew, zwiększając ryzyko krwawienia. Imbir stosowany jest jako przyprawa, dlatego siła interakcji zależy również o ilości przyjmowanych ziół i przybraw.

Drugą grupą leków są leki przeciwcukrzycowe (metformina, insulina). Wynika to z faktu iż imbir wpływa na gospodarkę glukozą, w połączeniu z lekami przeciwcukrzycowymi może prowadzić do niebezpiecznego stanu hipoglikemii (obniżony poziom glukozy we krwi). Osoby z cukrzycą wspomagające się imbirem, powinny dodatkowo monitorować poziom glukozy we krwi.

W połączeniu z imbirem nieskuteczne mogą okazać się również leki z grupy PPI (proton pump inhibitor) inhibitorów pompy protonowej. Działanie tych leków polegające na hamowaniu produkcji kwasu solnego zostaje osłabione ze względu na przeciwstawne działanie imbiru, który to posiada właściwości pobudzające wytwarzanie soku żołądkowego. Zatem osoby z chorobą wrzodową bądź zmagające się z uporczywą zgagą, powinny zrezygnować z nadmiernego stosowania imbiru, zwłaszcza w momencie zaostrzenia choroby [6][8][9].

Aloes

Aloes, choć popularny w medycynie i kosmetyce, może wywoływać działania niepożądane, zwłaszcza w połączeniu z niektórymi lekami. Jego nadmierne stosowanie wpływa na funkcje wątroby, mogąc prowadzić do toksycznego zapalenia tego organu oraz objawów takich jak bóle brzucha czy zażółcenie skóry.

Aloes wchodzi w interakcje z lekami nasercowymi (np. digoksyną), co może zwiększać ich działanie i prowadzić do zaburzeń pracy serca. Podobnie, stosowanie aloesu z lekami przeciwarytmicznymi (np. werapamilem) powoduje wzmożone wydalanie potasu, zwiększając ryzyko działań niepożądanych, takich jak hipotensja czy zawroty głowy. W połączeniu z diuretykami (np. furosemidem) aloes może prowadzić do groźnych zaburzeń elektrolitowych, takich jak hipokalemia czy hipokalcemia, objawiających się m.in. osłabieniem czy zaburzeniami rytmu serca.

Stosowanie aloesu wymaga ostrożności, ponieważ może wywoływać także reakcje alergiczne oraz inne niespecyficzne objawy [2][9].

Błonnik

Błonnik pokarmowy pełni istotną rolę w regulacji pracy układu trawiennego, zapobiegając zaparciom i wspierając perystaltykę jelit. Jednocześnie może wpływać na skuteczność różnych leków poprzez zmniejszenie ich wchłaniania lub modyfikację działania. Regularne spożycie błonnika obniża wchłanianie litu, co może prowadzić do spadku jego stężenia we krwi i osłabienia efektów terapeutycznych. Podobny wpływ obserwuje się w przypadku trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, takich jak amitryptylina czy imipramina, co może skutkować niewystarczającym działaniem w leczeniu depresji.

W chorobie Parkinsona błonnik ma jednak korzystne działanie – wspiera skuteczność lewodopy, przyspieszając motorykę przewodu pokarmowego i zmniejszając zaparcia, które często towarzyszą tej chorobie. W przypadku leków hipoglikemizujących błonnik wpływa na ich wchłanianie w ograniczonym stopniu, co czasem wymaga dostosowania dawki, natomiast w połączeniu z lekami obniżającymi poziom cholesterolu działa wspomagająco, znacznie redukując poziom lipidów we krwi.

Jednak stosowanie błonnika z lekami nasercowymi, takimi jak digoksyna, może prowadzić do zmniejszenia ich skuteczności, co niesie ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich jak niewydolność serca czy zaburzenia rytmu. Dlatego osoby przyjmujące leki powinny zachować ostrożność i skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem diety bogatej w błonnik lub suplementów błonnikowych, aby uniknąć negatywnych interakcji i zapewnić skuteczność terapii [2][10].

Podsumowanie

Zioła to wspaniałe rośliny i warto je stosować w cellu wspierania organizmu naturalnymi sposobami, jednak warto pamiętać, że ich działanie może wchodzi w interakcje z lekami na receptę. Pacjenci przyjmujący leki na przewlekłe schorzenia, takie jak cukrzyca, nadciśnienie, depresja, hipercholesterolemia czy niewydolność serca, są szczególnie narażeni na negatywne skutki takich interakcji leków z różnymi substancjami. Osoby starsze, często stosujące wiele leków jednocześnie, również wymagają szczególnej ostrożności, ponieważ leki same ze sobą wchodzą w różne interakcje. Przyjmowanie ziół lub suplementów, zwłaszcza nowo wprowadzonych do swojej diety, zawsze powinno być sprawdzone z lekami, które przyjmujemy.

Dlatego każda decyzja o włączeniu nowych leków, ziół lub błonnika do diety powinna być skonsultowana z lekarzem lub farmaceutą. Świadome i ostrożne podejście pozwala zminimalizować ryzyko interakcji i skutecznie łączyć korzyści płynące zarówno z medycyny konwencjonalnej, jak i naturalnej. Pamiętaj też o zachowaniu odstępów godzinowych pomiędzy przyjmowanymi lekami, ziołami, czy suplementami jeżeli przyjmujesz dużo różnych substancji warto skonsultować się z farmaceuta lub lekarzem.

Autor: farmaceutka Monika Kompala

Bibliografia:

1. Biernacka P, Adamska I, Felisiak K. The Potential of Ginkgo biloba as a Source of Biologically Active Compounds-A Review of the Recent Literature and Patents. Molecules. 2023 May 9;28(10):3993. doi: 10.3390/molecules28103993. PMID: 37241734; PMCID: PMC10222153.
2. Bojarowicz H, Dźwigulska P. Dietary supplements. Part III. Interaction between dietary supplements and drugs. Hygeia Public Health 2012.
3. Woroń J, Siwek M. Unwanted effects of psychotropic drug interactions with medicinal products and diet supplements containing plant extracts. Psychiatr Pol. 2018 Dec 29;52(6):983-996. English, Polish. doi: 10.12740/PP/OnlineFirst/80998. Epub 2018 Dec 29. PMID: 30659561.
4. Hodges PJ, Kam PC. The peri-operative implications of herbal medicines. 2002 Sep;57(9):889-99. doi: 10.1046/j.1365-2044.2002.02781.x. PMID: 12190754.
5. Borse SP, Singh DP, Nivsarkar M. Understanding the relevance of herb-drug interaction studies with special focus on interplays: a prerequisite for integrative medicine. Porto Biomed J. 2019 Mar 1;4(2):e15. doi: 10.1016/j.pbj.0000000000000015. PMID: 31595257; PMCID: PMC6726296.
6. Hussain MS. Patient counseling about herbal-drug interactions. Afr J Tradit Complement Altern Med. 2011;8(5 Suppl):152-63. doi: 10.4314/ajtcam.v8i5S.8. Epub 2011 Jul 3. PMID: 22754069; PMCID: PMC3252717.
7. Amitava, Dasgupta., Laura, Kidd., Brian, J., Poindexter., Roger, J., Bick. (2010). Interferencja głogu na pomiary digoksyny w surowicy metodą immunoanalizy i interakcje farmakodynamiczne z digoksyną.. Archives of Pathology & Laboratory Medicine, 134(8):1188-1192. doi: 10.1043/2009-0404-OA.
8. Chavez, M. L., Jordan, M. A., & Chavez, P. I. (2006). Evidence-based drug–herbal interactions. Life Sciences (1973), 78(18), 2146–2157. https://doi.org/10.1016/j.lfs.2005.12.009
9. Lippert A, Renner B. Herb-Drug Interaction in Inflammatory Diseases: Review of Phytomedicine and Herbal Supplements. J Clin Med. 2022 Mar 12;11(6):1567. doi: 10.3390/jcm11061567. PMID: 35329893; PMCID: PMC8951360.
10. Biernat, Jadwiga i in. „Interakcje pomiędzy składnikami suplementów diety a wybranymi lekami stosowanymi w terapii chorób układu sercowo-naczyniowego / Katarzyna Zabłocka-Słowińska, Katarzyna Jawna, Halina Grajeta, Jadwiga Biernat ; Katedra i Zakład Bromatologii i Dietetyki Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna : czasopismo poświęcone zagadnieniom badań ochrony zdrowia i środowiska.p., 2013. Print.