Moringa – Drzewo Życia: Na czym polega fenomen rośliny i dlaczego warto ją stosować?

Moringa, znana również jako „cudowne drzewo” czy „drzewo życia”, jest rośliną pochodzącą z rejonów Azji południowej. Obecnie rozprzestrzeniona jest na terenach subtropikalnych i tropikalnych. Należy do rodziny Moringaceae, która liczy 13 gatunków, jednak największą popularnością cieszy się Moringa olejodajna, nazywana także „drzewem chrzanowym” ze względu na jej charakterystyczny smak. Roślina ta od wieków jest wykorzystywana zarówno w kuchni, jak i medycynie (Abd El-Hack, 2022). Świadczy o tym jej obecność na liście „superfoods”, czyli produktów, które przynoszą liczne korzyści zdrowotne, gdy są częścią codziennej diety. W niniejszym artykule omówimy potencjał zdrowotny, jaki oferuje Moringa olejodajna, opierając się na dostępnych badaniach naukowych.

Moringa to skarbnica składników odżywczych

Najczęściej wykorzystywanym surowcem są suszone lub żywe liście moringi. Jednak jadane są wszystkie części rośliny, takie jak strąki, nasiona, kwiaty, owoce oraz korzenie, które również oferują zestaw cennych składników odżywczych (Abd El-Hack, 2022). Liście moringi to źródło białka, tłuszczy, węglowodanów, błonnika, składników mineralnych, witamin, karotenoidów. Charakteryzują się także gamą różnorodnych związków fitochemicznych, które zdają się mieć kluczowe znaczenie w kontekście jej prozdrowotnego działania. Szczegółowy skład odżywczy wygląda następująco:

Tabela1. Na podstawie (Leone,2015), (Kashyap,2022). 

Liście moringi są szczególnie bogate w białko – którego zawierają znacznie więcej niż inne jadalne liście – oraz w wapń. Dodatkowo, spożycie świeżych liści tej rośliny wyczerpuje dzienne zapotrzebowanie na witaminę A i C. Istotnym aspektem dla bezpieczeństwa stosowania jest również fakt, że zawierają one niewielkie ilości substancji antyodżywczych, takich jak fityniany, garbniki, saponiny i szczawiany. Dlatego spożywanie liści moringi jest stosunkowo bezpieczne w kontekście odżywiania i suplementacji. Jednak przed rozpoczęciem regularnego spożywania moringi zawsze warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli występują jakiekolwiek schorzenia lub przyjmuje się inne leki, ponieważ moringa może wykazywać interakcje z niektórymi lekami lub suplementami (Leone, 2015) (Kashyap, 2022).

Korzyści dla zdrowia

Moringa oleifera jest wykorzystywana w celach leczniczych w Indiach od czasów starożytnych. Tradycyjni uzdrowiciele wykorzystywali różne części tej rośliny jako składniki ówczesnych leków. Zastosowania terapeutyczne są bardzo zróżnicowane i od dawna uznawane są za część systemów medycyny ajurwedyjskiej i unani. Praktycznie wszystkie elementy tej rośliny znajdowały zastosowanie w leczeniu różnorodnych dolegliwości, takich jak infekcje skóry, obrzęki, astma, zapalenie oskrzeli, biegunka, migrena, bóle stawów, niedokrwistość, reumatyzm, dna moczanowa, hemoroidy, problemy z sercem, gorączka, problemy trawienne, rany, cukrzyca, zapalenie spojówek, wole, bóle ucha, odra oraz ospa (Milla, 2021).

Aktualne badania naukowe przeprowadzone nad leczniczym charakterem moringi wykazały wiele korzyści związanych z jej spożyciem. Oto niektóre z kluczowych korzyści wynikających z jej zastosowania:

Działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwgrzybicze: Infekcje zakaźne stanowią znaczące wyzwanie dla zdrowia publicznego na całym globie. Poszukuje się zatem nowych metod alternatywnych w zwalczaniu mikroorganizmów chorobotwórczych. Alkoholowe ekstrakty z różnych części moringi (nasiona, liście, korzenie) wykazały pozytywny wpływ na hamowanie rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. Wskazano, iż działanie to prawdopodobnie wynika z obecności m.in.: izotiocyjanianów, tiomrówczanu N-benzyloetylu, pterigosperminy, kwasów fenolowych oraz składników olejków eterycznych (Kashyap, 2022) (Milla, 2021).

Działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwbólowe: Ekstrakt z liści, kory i nasion moringi wykazuje działanie przeciwbólowe, zależne od dawki, co może stanowić naturalną alternatywę dla preparatów przeciwbólowych w zwalczaniu np.: bólu migrenowego, bólu pochodzenia neuropatycznego. Wykazano również znaczące działanie przeciwgorączkowe liści i nasion oraz przeciwzapalne liści, korzeni oraz kory rośliny. Za działanie przeciwzapalne odpowiada zmniejszenie poziomu mediatorów prozapalnych, a składniki odpowiedzialne za to działanie to m.in.: garbniki, fenole, alkaloidy, flawonoidy, karotenoidy, β-sitosterol, wanilina, hydroksymelleina, moringina, moringinina, β-sitostenon i kwas 9-oktadekenowy (Bhattacharya, 2018) (Mthiyane, 2022).

Działanie przeciwcukrzycowe: Cukrzyca typu 2 jest jednym z wiodących chorób cywilizacyjnych, która stała się jednym z największych wyzwań zdrowia publicznego XXI wieku. Ta choroba metaboliczna dotyka miliony ludzi na całym świecie, a jej występowanie ciągle rośnie, przyczyną może być m.in.: nadwaga, otyłość, brak ruchu, nieprawidłowe odżywianie. Powszechną metodą we wsparciu leczenia cukrzycy jest stosowanie roślinnych preparatów obniżających poziom cukru we krwi, do takich roślin należy również moringa. Zebrane dowody potwierdziły, że te ekstrakty z moringi efektywnie redukowały wagę ciała, ilość tkanki tłuszczowej oraz poziom glukozy na czczo, co stanowi kluczowe cechy cukrzycy. Zwiększa się również tolerancja glukozy i wrażliwość na insulinę i normalizacja jej poziomu, co może być skuteczne w leczeniu insulinooporności. Za działanie przeciwcukrzycowe odpowiadać mogą m.in.: kwercetyna, kemferol, glukomoringina, kwas chlorogenowy i izotiocyjaniany (Pareek, 2023) (Mthiyane, 2022).

Działanie antyoksydacyjne: Działanie antyoksydacyjne ma na celu ochronę organizmu przed skutkami stresu oksydacyjnego. Jeśli stres oksydacyjny pozostaje niekontrolowany lub jest nadmierny, może prowadzić do uszkodzeń komórek i tkanek, co z kolei może sprzyjać rozwojowi wielu chorób, takich jak choroby serca, cukrzyca, nowotwory. W związku z tym zachowanie równowagi między stresorem oksydacyjnym a działaniem antyoksydacyjnym jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i zapobiegania wielu schorzeniom. Dobrym źródłem antyoksydantów są liście moringi, które zawierają liczne związki wykazujące aktywność przeciwutleniaczy, są to m.in.: chlorofil, związki polifenolowe tj.: kwasy fenolowe i flawonoidy (Azlan, 2022).

Działanie kardioprotekcyjne: Choroby układu sercowo-naczyniowego są jednymi z najpoważniejszych schorzeń w historii medycyny, a wszystkie związane z nimi powikłania przyczyniły się do wysokiego wskaźnika zgonów. Ekstrakty z liści i nasion wykazują działanie kardioprotekcyjne, ściśle powiązane z działaniem przeciwutleniającym, mogą zatem zmniejszyć ryzyko zawału mięśnia sercowego. Nadciśnienie to stan, w którym ciśnienie krwi utrzymuje się na podwyższonym poziomie i może prowadzić do powikłań kardiologicznych, wykazano pozytywny wpływ ekstraktu z liści moringi na obniżanie ciśnienia tętniczego. Dodatkowo wpływają na metabolizm cholesterolu w wątrobie, tym samym zmniejszając hiperlipidemię, która również może być przyczyną chorób kardiologicznych. Za związki odpowiedzialne za wymienione wyżej działania odpowiadają głównie polifenole (Azlan, 2022).

Działanie hepatoprotekcyjne: Hepatoprotekcyjność to zdolność substancji lub działań do zapobiegania lub łagodzenia uszkodzeń wątroby oraz poprawiania jej funkcji. Działanie hepatoprotekcyjne jest szczególnie ważne w przypadku osób z chorobami wątroby lub narażonych na czynniki ryzyka, takie jak nadużywanie alkoholu lub stosowanie leków hepatotoksycznych. Taką zdolność wykazały również ekstrakty z kwiatów moringi, a efekty jakie uzyskano były porównywalne z inną substancją o potwierdzonym działaniu hepatoprotekcyjnym, jaką jest sylimaryna. Regularne stosowanie tego ekstraktu roślinnego przez okres około 21 dni jako część diety znacznie zmniejszyło uszkodzenie wątroby. Ten korzystny efekt wynikał z obecności alkaloidów, kwercetyny, kemferolu, flawonoidów, kwasu askorbinowego i glukozynolanów benzylowych w tej roślinie (Pareek, 2023).

Inne: Do kolejnych pozytywnych właściwości przypisywanych morindze należą: 

Tabela 2. Na podstawie (Pareek,2023), (Bhattacharya,2018).

Bezpieczeństwo stosowania

Panuje powszechne przekonanie, że naturalne preparaty roślinne są bezpieczne i mało prawdopodobne jest wywołanie przez nie skutków ubocznych. Należy jednak zawsze dokładnie przeanalizować i zapoznać się z dostępnymi danymi na temat danej rośliny, zwłaszcza w kontekście jej toksyczności i interakcji. Liście moringi są szczególnie polecane jako naturalny suplement diety ze względu na ich bogatą wartość odżywczą i niską zawartość antyżywieniowych substancji. W badaniach na ludziach dotychczas nie zaobserwowano żadnych niepożądanych reakcji po spożyciu liści moringi. Co więcej, na całym świecie spożywano produkty i preparaty zawierające liście moringi jako element diety, a nie zgłoszono żadnych szkodliwych skutków ubocznych. Dlatego też, przyjmowanie dziennie 70 g ekstraktu z liści moringi uważa się za bezpieczne i pozbawione toksyczności (Kashyap, 2022). Nie zaleca się spożycia moringi przed, po i w czasie ciąży, gdyż może prowadzić to do niekorzystnych skutków dla rozwoju płodu oraz zwiększać ryzyko poronienia (Pareek, 2023).

Podsumowanie

Moringa oleifera cieszy się dużą popularnością wśród badaczy. Jej zastosowania rozciągają się od zastosowań spożywczych i leczniczych, po wykorzystanie w biotechnologii w celu oczyszczania wody, tworzenia biopestycydów i produkcję biodiesla (Leone, 2015). Bogactwo składników odżywczych, takich jak witaminy, karotenoidy, związki fenolowe, minerały i nienasycone kwasy tłuszczowe, a także niewielka ilość składników antyodżywczych, przekładają się na liczne pozytywne właściwości lecznicze. Wiele dotychczasowych badań in vivo oraz badań na zwierzętach potwierdziło wspomniane w artykule właściwości prozdrowotne. Niemniej jednak nadal brakuje wystarczającej ilości danych z badań na ludziach, uwzględniających bezpieczeństwo i długotrwałe skutki stosowania. Jednakże warto zauważyć, że moringa to interesująca roślina, która posiada znaczący potencjał do tworzenia żywności o wysokiej zawartości składników odżywczych oraz produktów o właściwościach terapeutycznych. 

Autorka: Monika Kompala

Bibliografia

Abd El-Hack, M. E., Alqhtani, A. H., Swelum, A. A., El-Saadony, M. T., Salem, H. M., Babalghith, A. O., Taha, A. E., Ahmed, O., Abdo, M., & El-Tarabily, K. A. (2022). Pharmacological, nutritional and antimicrobial uses of Moringa oleifera Lam. leaves in poultry nutrition: an updated knowledge. Poultry science, 101(9), 102031. https://doi.org/10.1016/j.psj.2022.102031 [19.09.2023]

Leone, A., Spada, A., Battezzati, A., Schiraldi, A., Aristil, J., & Bertoli, S. (2015). Cultivation, Genetic, Ethnopharmacology, Phytochemistry and Pharmacology of Moringa oleifera Leaves: An Overview. International journal of molecular sciences, 16(6), 12791–12835. https://doi.org/10.3390/ijms160612791 [20.09.2023]

Kashyap, P., Kumar, S., Riar, C. S., Jindal, N., Baniwal, P., Guiné, R. P. F., Correia, P. M. R., Mehra, R., & Kumar, H. (2022). Recent Advances in Drumstick (Moringa oleifera) Leaves Bioactive Compounds: Composition, Health Benefits, Bioaccessibility, and Dietary Applications. Antioxidants (Basel, Switzerland), 11(2), 402. https://doi.org/10.3390/antiox11020402 [20.09.2023]

Pareek, A., Pant, M., Gupta, M. M., Kashania, P., Ratan, Y., Jain, V., Pareek, A., & Chuturgoon, A. A. (2023). Moringa oleifera: An Updated Comprehensive Review of Its Pharmacological Activities, Ethnomedicinal, Phytopharmaceutical Formulation, Clinical, Phytochemical, and Toxicological Aspects. International journal of molecular sciences, 24(3), 2098. https://doi.org/10.3390/ijms24032098 [20.09.2023]

Milla, P. G., Peñalver, R., & Nieto, G. (2021). Health Benefits of Uses and Applications of Moringa oleifera in Bakery Products. Plants (Basel, Switzerland), 10(2), 318. https://doi.org/10.3390/plants10020318 [20.09.2023]

Bhattacharya, A., Tiwari, P., Sahu, P. K., & Kumar, S. (2018). A Review of the Phytochemical and Pharmacological Characteristics of Moringa oleifera. Journal of pharmacy & bioallied sciences, 10(4), 181–191. https://doi.org/10.4103/JPBS.JPBS_126_18 [21.09.2023]

Mthiyane, F. T., Dludla, P. V., Ziqubu, K., Mthembu, S. X. H., Muvhulawa, N., Hlengwa, N., Nkambule, B. B., & Mazibuko-Mbeje, S. E. (2022). A Review on the Antidiabetic Properties of Moringa oleifera Extracts: Focusing on Oxidative Stress and Inflammation as Main Therapeutic Targets. Frontiers in pharmacology, 13, 940572. https://doi.org/10.3389/fphar.2022.940572 [21.09.2023] 

Azlan, U. K., Mediani, A., Rohani, E. R., Tong, X., Han, R., Misnan, N. M., Jam, F. A., Bunawan, H., Sarian, M. N., & Hamezah, H. S. (2022). A Comprehensive Review with Updated Future Perspectives on the Ethnomedicinal and Pharmacological Aspects of Moringa oleifera. Molecules (Basel, Switzerland), 27(18), 5765. https://doi.org/10.3390/molecules27185765 [21.09.2023]