Alergie sezonowa pod kontrolą: przegląd skutecznych metod terapeutycznych

Alergie są jak nieproszeni goście, którzy potrafią zaskoczyć nas w najmniej oczekiwanym momencie, wprowadzając chaos do naszego codziennego życia. Dotykają milionów osób na całym świecie, a ich liczba, według ekspertów, rośnie z roku na rok. W obliczu tej rosnącej tendencji, medycyna nie stoi w miejscu, oferując coraz to nowsze i skuteczniejsze metody walki z alergicznymi dolegliwościami. Jakie są więc współczesne metody leczenia alergii i jakie leki przynoszą ulgę milionom alergików?

Co to są alergie?

Alergia to przesadna reakcja systemu odpornościowego na substancje zewnętrzne, które w normalnych warunkach nie powinny wywoływać takich reakcji. Przyczyną reakcji alergicznej może być wiele czynników. Organizm może specyficznie reagować na substancje, które wdycha, połyka lub z którymi ma bezpośredni kontakt. Najczęstszymi alergenami są te pochodzące m.in.: z jedzenia, chemikaliów, pyłków roślin, grzybów, roztoczy domowych, sierści zwierząt, a nawet leków.

Objawy alergiczne mogą mieć charakter krótkotrwały, ustępując samoistnie w ciągu kilku minut, lub mogą utrzymywać się przez dłuższy okres. Do typowych objawów alergii zaliczamy:

• kichanie,
• zatkany nos,
• wodnista wydzielina z nosa,
• świąd skóry,
• wysypki skórne,
• obrzęki,
• zaczerwienienie,
• łzawienie i świąd oczu,
• ból brzucha i biegunka.

Niektóre reakcje alergiczne mogą przybrać ciężki przebieg, zagrażając życiu. Stan ten nazywamy anafilaksją i charakteryzuje się szybkim, ogólnym pogorszeniem stanu zdrowia. Najczęściej wywołują ją użądlenia owadów, niektóre pokarmy oraz leki, np. penicylina. Objawy anafilaksji mogą obejmować: znaczne trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy i dróg oddechowych, pokrzywkę, bladość skóry, spadek ciśnienia, słabo wyczuwalny puls, nudności, wymioty, uczucie lęku i zaburzenia świadomości oraz utratę przytomności. Poinformuj swoich bliskich o swoich alergiach, aby mogli udzielić pierwszej pomocy w razie potrzeby. Jeśli masz ciężkie objawy, rozważ noszenie medycznej bransoletki z informacjami o alergii oraz zestaw ratunkowy w postaci autostrzykawki z adrenaliną.

Alergie dzielimy na cztery rodzaje w zależności od sposobu kontaktu z alergenem:

1. Alergie pokarmowe: przykłady obejmują alergie na mleko, kurczaka, orzechy, jajka i owoce.
2. Alergie wziewne: dotyczą alergenów takich jak pyłki traw, drzew lub krzewów oraz roztocza.
3. Alergie kontaktowe: ten typ obejmuje reakcje na ślinę, sierść zwierząt, składniki kosmetyków, chemikalia i nikiel.
4. Alergie infekcyjne: wywoływane są przez leki lub użądlenia pszczół.

Warto wiedzieć!

Uczulenie na sierść to często potocznie używane określenie, tak naprawdę alergię powoduje złuszczony naskórek (zawierający wydzieliny z gruczołów potowych i łojowych) naszych pupili lub białko zawarte w ich ślinie bądź moczu. Sierść sama w sobie jest jedynie nośnikiem tych substancji.

Innym specyficznym typem są alergie krzyżowe, gdzie jeden rodzaj przeciwciała reaguje z wieloma alergenami np.: osoby uczulone na pyłki roślin (np. brzozy, traw i chwastów) mogą również reagować na podobne alergeny zawarte w pokarmach (np. jabłka).

Należy zauważyć, że nie jest to jedyny podział alergii. Lekarze i naukowcy często klasyfikują alergie w zależności od czasu reakcji układu odpornościowego i mechanizmu działania, a nie pochodzenia alergenu. Przede wszystkim różnicują alergie zależne od IgE (typu I), które powodują natychmiastowe reakcje, oraz inne typy (II, III i IV), które obejmują wolniejsze reakcje.

Postępowania terapeutyczne

Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy alergii, skonsultuj się z lekarzem. Alergolog może przeprowadzić testy, aby określić, czy masz alergię i co ją wywołuje. Jeśli badania to potwierdzą, możecie wspólnie opracować plan leczenia. Badania jakie zleca alergolog, w zależności od przyczyny i alergenu obejmują zazwyczaj:

• Badania krwi: pozwalające na wykrycie specyficznych przeciwciał.
• Testy skórne: polegające na nakłuwaniu skóry i obserwacji reakcji na wprowadzone pod nią alergeny.
• Dieta eliminacyjna: polegająca na czasowym wykluczeniu podejrzanych produktów z diety.
• Test prowokacyjny: polegający na kontrolowanym podaniu alergenu pod ścisłą opieką medyczną.

Leki mogą złagodzić objawy, a wiele z nich jest dostępnych również bez recepty Najczęściej stosowane leki w terapii alergii to:

1. Leki antyhistaminowe – pierwsza linia obrony

Leki przeciwhistaminowe blokują działanie histaminy – substancji chemicznej wydzielanej przez organizm m.in. w reakcji na kontakt z alergenem. Nowoczesne antyhistaminiki, nazywane również „II i III generacją” takie jak: ceteryzyna, loratadyna czy fexofenadyna, charakteryzują się mniejszą ilością skutków ubocznych do których należą m.in.: senność i splątanie, co pozwala na ich stosowanie nawet przez osoby prowadzące aktywny tryb życia.

2. Krople do nosa i oczu– doraźna pomoc i ulga w alergii

Leki obkurczające naczynia krwionośne zawierające np.: ksylometazolinę lub nafazolinę, stosowane w postaci kropli, redukują obrzęk nosa i zatok oraz zmniejszają ilość wywarzanej wydzieliny.

Leki z grupy kromonów, zawierające substancję czynną kromoglikan sodowy, są dostępne w postaci kropli do oczu i aerozolu do nosa. Działają one poprzez stabilizację komórek tucznych, co zapobiega uwolnieniu z nich histaminy i innych substancji wywołujących objawy alergiczne.

Azelastyna to substancja czynna, która znajduje zastosowanie w kroplach do oczu. Działa ona przede wszystkim przeciwhistaminowo oraz przeciwzapalnie. Dzięki temu jest skuteczna w łagodzeniu objawów alergicznego zapalenia spojówek, które często towarzyszy katarowi siennemu lub innym alergiom.

3. Steroidy donosowe i inhalatory

W przypadku alergii sezonowych, zwłaszcza tych wywołanych przez pyłki, bardzo skuteczne mogą być steroidy donosowe np.: mometazon. Redukują one stan zapalny w nosie, co przekłada się na zmniejszenie kataru, swędzenia i udrożnienie zatok. Inhalatory ze steroidami (np.: budezonid, flutykazon) są z kolei fundamentem leczenia alergicznych chorób płuc, takich jak astma. Poprzez regularne stosowanie, pomagają kontrolować objawy i zapobiegają długotrwałym uszkodzeniom dróg oddechowych. Stosowane sterydów miejscowo (np.: hydrokortyzon) w postaci maści lub kremów, łagodzi stany zapalne skóry. Działają przeciwświądowo, przeciwzapalnie i obkurczająco na naczynia krwionośne.

4. Leki przecileukotrienowe

Leki leukotrienowe są skuteczną terapią w leczeniu astmy i przewlekłego zapalenia nosa. Działają one poprzez blokowanie receptorów dla leukotrienów, które są substancjami powodującymi skurcz mięśni dróg oddechowych i zwiększenie produkcji śluzu, zatem hamowanie ich działania prowadzi do zmniejszenia objawów choroby, przykładem takiej substancji jest montelukast. Leki te mają dobry profil bezpieczeństwa, są dobrze tolerowane i rzadko powodują działania niepożądane. Jednak przed rozpoczęciem leczenia należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiedni lek i wyda zalecenia dotyczące jego stosowania

4. Immunoterapia – długofalowa strategia

Immunoterapia, znana również jako odczulanie, to metoda, która ma na celu stopniowe przyzwyczajenie organizmu do alergenu, w efekcie czego reakcje alergiczne stają się mniej intensywne lub całkowicie zanikają. Może być stosowana w formie zastrzyków, tabletek lub kropli pod język. Chociaż jest to metoda wymagająca czasu i cierpliwości, dla wielu pacjentów stanowi szansę na trwałą ulgę lub znaczące zmniejszenie objawów alergii.

5. Terapie biologiczne

Na horyzoncie pojawiają się także nowe, obiecujące metody leczenia, w tym terapie biologiczne. Leki biologiczne, takie jak np.: omalizumab– przeciwciało monoklonalne, stosowane w leczeniu ciężkich postaci astmy alergicznej i charakteryzują się działaniem ukierunkowanym na specyficzne mechanizmy odpornościowe. Przez to oferują one nadzieję pacjentom, którzy nie reagują na tradycyjne metody leczenia. Niemniej jednak warto się jeszcze przyjrzeć dalszym wynikom badań nad tym lekiem i potencjalnym jego efektom ubocznym.

6. Zioła redukujące objawy alergii

W celu wsparcia redukowania objawów alergicznych około 2-3 tygodni przed sezonem pylenia oraz w trakcie sezonu warto spożywać herbatę, która składa się z 3 ziół: krwawnik, rumianek i szałwii. Połączenie tych 3 ziół razem, wykazuje efekt synergiczne i działają one lepiej niż gdyby były przyjmowane pojedynczo. Rumianek zawiera chamazule, która ma właściwości antyalergiczne, krwawnik działa przeciwzapalnie oraz rozkurczowo, natomiast szałwia łagodzi podrażnienia.

7. Witamina C i Magnez

Gdy wystąpią już objawy alergiczne w celu ich złagodzenia warto wesprzeć terapie suplementacją magnezem, który pomoże w łagodzeniu objawów, podobne właściwości wykazuje także suplementacja witaminę C. Magnez i witaminę C warto stosować także od razu po wystąpieniu objawów.

Leczenie alergii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Jednak unikanie alergenów to często najskuteczniejszy sposób radzenia sobie z alergią.

Podsumowanie

Medycyna alergologiczna rozwija się w szybkim tempie, oferując pacjentom coraz to nowsze i skuteczniejsze metody walki z alergiami. Od antyhistaminików, przez steroidy, aż po immunoterapię i terapie biologiczne – dzisiejsze opcje leczenia są zróżnicowane i mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Warto pamiętać, że kluczem do sukcesu jest wczesna diagnoza i współpraca z doświadczonym alergologiem, który pomoże wybrać najodpowiedniejszą metodę terapii.

Warto również śledzić kalendarz pylenia, który jest niezastąpionym narzędziem dla alergików, pozwala im przewidzieć okresy nasilenia objawów i odpowiednio się przygotować. Regularne sprawdzanie kalendarza pylenia pozwala na lepsze dostosowanie leczenia i minimalizowanie dyskomfortu związanego z alergią. Kalendarze pylenia są dostępne zarówno w wersji online, jak i w formie aplikacji mobilnych.

Autorka: mgr farmacji Monika Kompala

Bibliografia

1. Burks, A. W., Holgate, S. T., O’Hehir, R. E., Bacharier, L. B., Broide, D. H., Hershey, G. K. K., & Peebles, S. (2019). Middleton’s allergy: principles and practice (Ninth edition). Elsevier.2. Liu P, Pan Z, Gu C, et al. An Omalizumab Biobetter Antibody With Improved Stability and Efficacy for the Treatment of Allergic Diseases. Front Immunol. 2020;11. doi:10.3389/FIMMU.2020.596908/FULL
2. Badanie krwi na alergie – Testing.com. Accessed July 25, 2024. https://www.testing.com/tests/allergy-blood-testing/
3. Arnold JJ, Williams PM, Col LT. Anaphylaxis: Recognition and Management. Am Fam Physician. 2011;84(10):1111-1118. Accessed July 25, 2024. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2011/1115/p1111.html
4. Materiały edukacyjne dla pacjentów | AccessMedicine | McGraw Hill Medical | AccessMedicine | McGraw Hill Medical. Accessed July 25, 2024. https://accessmedicine-1mhmedical-1com-12p7l25mk0020.han.uni.opole.pl/patientEdHandouts.aspx?groupID=1126&categoryID=41763&selectedletter=A&gbosID=249652
5. Olszanecki, R., Jawień, J., Korbut, R., & Wołkow, P. (2012). Farmakologia / Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow, Jacek Jawień; red. nauk. Ryszard Korbut. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
6. Samah, Fawzy, Omar., Mohamed, Metwally, Elkasrawy., Rehab, Zaki, Elmeazawy., Ghada, Abd, El-Moamen, Soliman., Ahmed, Abd, El-Basset, Abo, El-Ezz. (2023). Oral Magnesium Supplements for Management of Pediatric Asthma Patients. Journal of Advances in Medicine and Medical Research, doi: 10.9734/jammr/2023/v35i14930
7. Eliaz, Isaac. (2020). Protocol and composition for suppression of allergic responses.
8. C, Gontijo-Amaral., Maria, Angela, Gonçalves, de, Oliveira, Ribeiro., L, S, C, Gontijo., Antonio, Condino-Neto., Antonio, Condino-Neto., José, Dirceu, Ribeiro. (2007). Oral magnesium supplementation in asthmatic children: a double-blind randomized placebo-controlled trial.. European Journal of Clinical Nutrition, doi: 10.1038/SJ.EJCN.1602475
9. Qian, Li., Xinlei, Tang., Lihua, Huang., Tao, Wang., Yutong, Huang., Songsong, Jiang. (2024). Anti‐allergic effect of vitamin C through inhibiting degranulation and regulating cell polarization. Journal of the Science of Food and Agriculture, doi: 10.1002/jsfa.13419
10. Claudia, Vollbracht., Martin, Raithel., Bianka, Krick., Karin, Kraft., Alexander, F., Hagel. (2018). Intravenous vitamin C in the treatment of allergies: an interim subgroup analysis of a long-term observational study. Journal of International Medical Research, doi: 10.1177/0300060518777044
11. Mustapha, Hichem, Zadam., Meriem, Ahmida., Nesrine, Djaber., Lynda, Sabrina, Ounacer., Omar, Sekiou., F, Taibi., Rym, Bencheikh., Khadidja, Chouala., Kahina, Boudjema., Lazhar, Tichati., M., Zaafour., Amel, Boumendjel., Mahfoud, Messarah., Mahieddine, Boumendjel. (2023). In-vivo anti-inflammatory effects of Roman Chamomile (Chamaemelum nobile) aqueous extracts collected from the National Park of El-Kala (North-East, Algeria).. Cellular and molecular biology, including cyto-enzymology, doi: 10.14715/cmb/2023.69.9.38
12. (2023). Potensi chamomile sebagai agen antiinflamasi oral. Jurnal Kedokteran Gigi Terpadu, doi: 10.25105/jkgt.v5i1.16858
13. Amit, Sah., Punnoth, Poonkuzhi, Naseef., Mohammed, S., Kuruniyan., Gaurav, Jain., Foziyah, Zakir., Geeta, Aggarwal. (2022). A Comprehensive Study of Therapeutic Applications of Chamomile. Pharmaceuticals, doi: 10.3390/ph15101284
14. Abdelrahim, Alqudah., Esam, Qnais., Omar, Gammoh., Yousra, Bseiso., Mohammed, Wedyan. (2024). Potential anti-inflammatory activity of the Salvia fruticosa Mill. essential oil. Journal of Pharmacy & Pharmacognosy Research, doi: 10.56499/jppres23.1724_12.1.14
15. Gi, Jun, Choi., Hyeon, Mi, Jo., In, Ho, Choi. (2023). A Study on Antioxidant and Anti-inflammatory of Salvia microphylla Ethanol Extract. Asian Journal of Beauty and Cosmetology, doi: 10.20402/ajbc.2023.0077
16. Da, Hye, Ryu., Jwa, Yeong, Cho., Hyung‐Seok, Yu., Jinwoo, Kim., Jin-Chul, Kim., Yang‐Ju, Son., Chu, Won, Nho., Muhammad, Hamayun., Ho-Youn, Kim. (2024). Salvia miltiorrhiza bunge extracts: a promising source for anti-atopic dermatitis activity. BMC complementary medicine and therapies, doi: 10.1186/s12906-024-04524-z